Artykuł Pani Prof. UwB dr hab. Ewy Katarzyny Czech, dotyczący Konferencji pt.” „Sztuka mediacji w celu polubownego załatwiania sporów mieszkańców obszarów wiejskich” zamieszony w Agroizbie - czasopiśmie wydawanym przez Podlaską Izbę Rolniczą.

Uwarunkowania prawne przeprowadzenia mediacji w kontekście powstawania szkód łowieckich.  Czy mediacja w prawie administracyjnym to przyszłość?

Konferencja „Sztuka mediacji w celu polubownego załatwiania sporów mieszkańców obszarów wiejskich” zorganizowana przez Podlaską Izbę Rolniczą wraz z Sekretariatem Regionalnym Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich województwa podlaskiego w dniu 25 listopada 2015 r. w Urzędzie Marszałkowskim w Białymstoku była okazją do wymiany poglądów pomiędzy przedstawicielami nauk prawnych oraz Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji, a reprezentantami społeczności rolników i jednostek samorządu terytorialnego, w zakresie problematyki rozwiązywania konfliktów pomiędzy różnymi grupami interesów tj. rolników i kół łowieckich.

Sporne interesy różnych grup społecznych występujących na tle prawa rolnego, prawa ochrony środowiska czy prawa łowieckiego prowadzą do narastających konfliktów, które swój finał najczęściej mają w sądzie. 

Jednym z mniej konfliktogennych sposobów rozstrzygania sporów, w stosunku do klasycznej drogi sądowej, jest przeprowadzenie mediacji. Mediacja daje okazję do doprowadzenia do ugodowego, satysfakcjonującego obie strony rozwiązania konfliktu na drodze dobrowolnych negocjacji prowadzonych przy udziale trzeciej osoby (mediatora), która jest neutralna wobec stron i ich konfliktu i która harmonizuje niejako przebieg negocjacji,  łagodząc powstające napięcia. Mediator nie narzucając konkretnego rozwiązania pomaga stronom w wypracowaniu kompromisu. Efekty mediacji są długofalowe, ponieważ prowadzą do uzyskania porozumienia pomiędzy stronami pozostającymi w sporze i stają się przyczynkiem do budowania długotrwałej zgody. Sama mediacja zaś jest dużo mniej kosztowna od klasycznej drogi sądowej.

Na gruncie obowiązującego prawa, zarówno po stronie prawa cywilnego, jak i administracyjnego istnieją regulacje normujące przebieg mediacji. Ich zastosowanie w praktyce bywa jednak problematyczne, a w konsekwencji nierzadko zniechęca do korzystania z drogi polubownego rozwiązywania sporów. 

Przeprowadzenie mediacji w związku z powstaniem sporu o wysokość wynagrodzenia za szkody łowieckie pomiędzy właścicielem lub posiadaczem gruntu a dzierżawcą lub zarządcą obwodu łowieckiego reguluje art. 47 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz.U. tj. z 2014 r. poz. 228 z późn. zm.). W normie tej zawarte zostało upoważnienie w stosunku do właściwego miejscowo organu gminy do polubownego rozstrzygnięcia sporu. Spornym zagadnieniem pozostaje jednak już sama kwestia organu, który w praktyce ma prowadzić mediacje w oparciu o normę art. 47 ust. 2 Prawa łowieckiego. Pomijając w tym zakresie akademickie rozważania, należy przyjąć, że z uwagi na charakter wykonawczy organu, winien nim być wójt, burmistrz, prezydent miasta. 

W odniesieniu do art. 47 ust. 2 Prawa łowieckiego, jak i poprzedzającego go art. 46 i ich praktycznego zastosowania, podczas Konferencji postawiono pytanie, czy mediacje w zakresie polubownego rozstrzygania tego typu sporów powinny być prowadzone w oparciu o przepisy prawa cywilnego czy administracyjnego. Burzliwa dyskusja w tym przedmiocie nie dała jednak jednoznacznej odpowiedzi, a raczej podkreślono, że każda z dróg jest możliwa. Zauważenia wymaga okoliczność, że wskazywane jest też takie rozwiązanie, zgodnie z którym w trakcie mediacji powinna być wykorzystywana procedura administracyjna, sam natomiast spór powinna kończyć ugoda, co do której istnieją rozbieżności, czy powinna nią być ugoda administracyjnoprawna czy ugoda znana prawu cywilnemu materialnemu.

Niemniej jednak, abstrahując od kwestii czysto normatywnych, zwrócono również uwagę na istotną i często niedocenianą rolę pełnomocnika, który nierzadko jest gwarantem rzetelnego omówienia kwestii spornych i ukierunkowania na korzystne dla obu stron prawne rozwiązanie konfliktu, jak również rolę biegłego, którego profesjonalna opinia w zakresie stanu faktycznego pozwala na unikanie eskalacji konfliktu. Niemniej ważna jest też rola autorytetu, którym może być np. organ wykonawczy gminy jako bezstronny arbiter pomiędzy stronami sporu, który jako organ administracji zna i rozumie okoliczności zawiązania się sporu powstałego w oparciu o niekiedy niejednoznaczne przepisy prawa. Korzystne z finansowego punktu widzenia i niezwykle praktyczne jest też wnoszenie pozwu zbiorowego, o czym również warto rozmawiać i zwiększać świadomość społeczeństwa w tym zakresie, zwłaszcza w odniesieniu do problemów społeczności lokalnych.

Reasumując, rozwiązywanie sporów alternatywnymi metodami z pewnością jest zjawiskiem przyszłościowym. Warto jednak, aby ustawodawca zadbał o przejrzyste konstruowanie regulacji, gwarantując tym samym jak najlepsze warunki prawne do bezkonfliktowego rozstrzygania sporów. Z drugiej strony bez pozytywnego nastawienia stron do rozwiązania konfliktu oraz ich realnej woli osiągnięcia kompromisu, nawet najlepsze przepisy nie zagwarantują oczekiwanego efektu.

adwokat prof. nzw. Ewa Katarzyna Czech

Źródło: Agroizba Egzemplarz bezpłatny Nr 6 (64) listopad-grudzień 2015, ISSN 1505-4551

Zdjęcia z Konferencji „Sztuka mediacji w celu polubownego załatwiania sporów mieszkańców obszarów wiejskich”